İnstagram ve fotoğraf sanatı.
İnternetin hayatımıza girmesi ile birlikte günlük hayatta yaygın olarak kullandığımız bir çok sanat türü yeni mecralarda karşımıza çıkmaya başlamıştır.
Teknolojinin hızla ilerlediği hayatımızın bir parçası haline geldiği artık inkar edilemeyen bir gerçek. İnterneti cebimize kadar sokan ve herşeyi herşeyimizi başdöndüren bir değişimle yenileyen teknoloji, günümüzde bir bağımlılık artık. Teknolojik gelişmeler aynı zamanda sanat türlerinin de değişimine ve yeni ortamlarda başgöstermesine öncülük ediyor.
Fotoğraf sanatı 19.yy da resim sanatından doğan gelenekle beslenerek insanoğlunun hayatına girdi. Zaman içerisinde kendi teknolojisini ve tekniğini geliştirerek günümüze kadar geldi. 1990’lı yıllarda dijital fotoğraf makinalarının sektöre adım atması ile birlikte artık fotoğraf herkes tarafından rahatça ulaşılabilen ve kullanılabilen bir sanat türü haline geldi.
Sosyal ağlar ve fotoğraf.
Web 1.0’dan Web 2.0’a geçiş süreci ile internetin hayatımızdaki yeri artık vazgeçilmez olmuştur. Etkileşimli yeni web teknolojileri dönüşümü hızlandırmış ve sosyal medyanın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sosyal medya en yaygın olarak sosyal ağlar üzerinden faaliyet göstermekte. Dünya nufusunun beşte biri yani 1 milyardan fazla insan Facebook üyesidir. Twitter’in ise 500 milyondan fazla kullanıcısı bulunuyor.
Sosyal ağların bu denli hayatımıza girmesinde şüphesiz cep telefonlarınında büyük etkisi vardır. Fotoğraf çekme özelliğine sahip cep telefonları her anını belgeleme ihtiyacı hisseden insanlığın hizmetindedir. İnsanlar sadece gezdikleri yerleri belgelemek için değil, başka insanların durumlarını da gözler önüne sermek için fotoğraf çekiyor ve paylaşıyorlar.
Çekilen fotoğrafların yüklendiği sosyal ağların bu kadar hızlı üye kaydetmesi ve yaygınlaşmasında fotoğrafın büyük etkisi vardır. Paylaşılan fotoğraflara yapılan yorumlar veya beğeni kriterleri insanları daha çok fotoğraf çekmeye ve paylaşmaya teşvik etmektedir. Yazıya göre daha kolay ifade tarzı veya anlatım şekli olarak daha güçlü olan fotoğraf, bir kaç basit hareket ile anında büyük kitlelere yayılmakta ve insanların ilgisini çekmek bu anlatım tarzı ile daha kolay olmaktadır. Özellikle fotoğraf yapılan faaliyeti gözler önüne seren bir belge niteliği taşıması ile ispat gücünü de kullanmaktadır.
Böylece fotoğraf sadece profesyonellerin kullandığı bir anlatım aracı olmaktan çıkmış, geniş kitlelerin anlatım dili haline gelmiştir. Taşınması kolay bir cihaz tarafından çok basit hareketler ile çekilen fotoğraflar herhangi bir sanatsal kaygı güdülmeden paylaşılmakta ve beğeni toplamaktadır. İşlevi artan ve boyutu küçülen cep telefonları alınırken kaç megapiksel fotoğraf çektiği de sorgulanır hale gelmiş ve belirleyici olmaya başlamıştır.
Gerek cep telefonları ile gerekse dijital fotoğraf makinaları ile çekilen fotoğrafların bu kadar yaygın olarak kullanılması ve beğeni almasının bir başka sebebi ise günümüz fotoğraf anlayışındaki değişimdir. Dijital fotoğrafçılık ile birlikte Photoshop benzeri fotoğraf düzenleme programları da fotoğraf çekenlerin ilgi alanına girmiştir. Artık fotoğrafçılar sadece denklanşöre basmakla kalmayıp, makinadan bilgisayar ortamına aktarılan fotoğrafların çeşitli efektler ile değişime uğraması içinde çaba sarfetmeye başlamıştır. Böylece gerçeküstü bir görüntüye kavuşan fotoğraflar özellikle fotoğrafa yeni başlayanlar veya fotoğrafın estetik yönü ile ilgilenmeyen amatörler için daha ilgi çekici hale gelmiştir.
İnstagram nedir?
İnstagram geleneksel fotoğrafçılık anlayışını değiştiren, hayatın farkedilmeyen küçük ayrıntılarını ve günlük akışını yakalayarak paylaşmak üzerine kurulu yeni sosyal paylaşım ağı olarak tanımlanıyor. Önceleri sadece İphone uygulaması olarak karşımıza çıkan bu sosyal ağ, daha sonra Android kullanıcılarınında hizmetine sunulmuştur. Bu sosyal paylaşım ağına fotoğraf yüklemek için üye olmanız gerekmektedir. Bu ağa sadece cep telefonu üzerinden fotoğraf yüklenebilmekte ve etkileşimde bulunulabilmektedir. İnstagram’ın bir web siteside var ancak buradan paylaşımda bulunma imkanı yok. Kullanıcılar veya takipçiler bu site üzerinden sadece izleme yapabiliyor.
2.1. İnstagram Özellikleri
İnstagram’ı öne çıkaran özellikleri sıralayacak olursak;
2010 yılında Stanford mezunu iki kafadar tarafından kuruldu
2012 yılında facebook 13 çalışanı ile birlikte şirketi yaklaşık 1 milyar dolara satın aldı.
Şu anda 150 milyon üyesi var.
Günlük olarak ortalama 55 milyon fotoğraf yükleniyor.
En bilinen özelliği kare formatta fotoğraf yüklenmesi.
Fotoğraflara genellikle farklı tonlamaların olduğu efektler uygulanıyor.
Basit filtreler ile fotoğrafınıza farklı bir yorum katabilirsiniz.
Sadece fotoğraf ve kısa videoların yüklendiği ve paylaşıldığı bir sosyal ağ.
Hastagler ile etiketleme yapabilir ve daha fazla takipçinin fotoğrafınızı görmesini sağlayabilirsiniz.
Çok beğenilen bir çok fotoğraf aslında ileri teknoloji bir fotoğraf makinası tarafından çekilerek daha sonra instagram fotoğrafına dönüştürülüyor.
Son zamanlarda bazı fotoğrafçılar İnstagram üzerinden sergi açmaya başladılar.
2.2 Fotoğraf Sanatına Etkileri
Günümüzde bilinen en yaygın sosyal ağ Facebook’tur. Yaklaşık 1.3 milyar üyesi bulunan Facebook geniş bir kitlenin iletişim ve sosyalleşme ağı olarak görülmektedir. “Eğer Facebook bir ülke olsaydı, Çin ve Hindistan’dan sonra dünyanın 3. Büyük ülkesi olurdu.”(Büyükaslan-Kırık, 2013, 24) Facebook çeşitli paylaşım imkanları ile kullanıcılarına fotoğraf, metin, video paylaşma imkanı sunmaktadır. İşte İnstagram da Facebook’un fotoğraf paylaşım özelliğinin gelişmiş ve ileri versiyonudur diyebiliriz. Facebook’ta paylaştığınız fotoğraflara efekt ekleme imkanı yoktur. Ancak İnstagram çok çeşitli efekt uygulamaları ile çektiğiniz fotoğrafı “sanatsal” hale dönüştürme imkanına sahiptir.
2.2.1 Estetik ve Biçimsel farklılık
İnstagram’ın en büyük özelliklerinden biri de yüklediğiniz fotoğrafları sadece kare formatında paylaşmanıza izin vermesidir, oysa fotoğraf bilindiği üzere genellikle 4:3 formatına sahiptir. İnsan gözü dünyayı geniş bir çerçeveden görür ve algılar. Bu algılayış kare formatından çok dikdörtgene daha yakındır. Üretilen fotoğraf makinalarıda bundan dolayı 4:3 formatında sonuçlar verirler. İnsan beyni çevredeki görüntüleri algılarken iki gözümüzden gelen verileri birleştirir ve yatay ekseni daha geniş bir görüntü oluşturur. Fotoğrafçılar çekecekleri görüntüyü estetik olarak kompoze ederken bu beyin algılamasınına göre yorumlarlar. Bir fotoğraf kompozisyonu oluşturulurken ve fotoğrafa aktarılırken bu estetik kaygılar öne çıkar. İnstagram’da ise kare formatı zorunluluğu olduğundan klasik yönteme alışmış olan fotoğrafçılar, İnstagram fotoğrafı çekerken zorlanırlar. Çünkü görüntüyü kare formata estetik olarak uyarlamak daha zordur. Burada devreye yeni bir kavram giriyor “İnstagram fotoğrafçılığı”. Bu tanımlama ile kare formatta çekilen fotoğrafların obje ve leke konumlanmasının yeni baştan yapılması gerektiğini ayrıca bazı estetik kaygılarında yeniden yorumlanması gerektiğini anlıyoruz.
2.2.2. Yorumlama
Geçtiğimiz günlerde New York Times gazetesinde çıkan bir röportajda, İnstagram kullanıcılarının Doctor Popular olarak bildikleri Brian Roberts cep telefonu fotoğrafçılığını “yeni bir sanat şekli” olarak tanımlamıştır. İnstagram fotoğraflarında sık olarak kullanılan efektler fotoğraf üzerinde hileyle olmayan birşeyi eklemek gibi dursa da, aslında işin iç yüzü çok daha farklı. Çünkü konu bakımından yetersiz ve başarılı olmayan fotoğraflardan efekt yardımı ile birşeyler çıkmasını beklemek hayalcilik olur. Aslında işte sanat yorumu da burada devreye giriyor. İnstagram fotoğrafçılığı veya cep telefonu ile çekilen fotoğraflar genel anlamda konu bütünlüğü içermiyorsa hangi efekti uygularsanız uygulayın ilgi çekmeyecek ve izlenmeyecektir. Ancak konu olarak bütünlük arzeden ve bir kompozisyona sahip fotoğraflara uygun efektler yardımı ile daha izlenebilir kılmakta mümkündür. Dolayısı ile cep telefonu ile çekilen fotoğraflar çekim aşamasından paylaşılıncaya kadar bir dizi işlemden geçmek zorundadır.
2.3. İnstagram’ın Geleceği
İnstagram fotoğrafçılığını benimseyen ve yeni bir trend olarak gören birçok fotoğrafçı var. Özellikle sadece fotoğraf paylaşımının olduğu bir ağ olması dolayısı ile fotoğraf severlerin ve fotoğraf çekenlerin ortak noktasını oluşturması kullanıcı sayısını her geçen gün arttırmakta. İnstagram’da fotoğraf paylaşanlar arasında günlük hayatını bir fotoğraf günlüğü haline getirenlerde olduğu gibi, profesyonel olarak fotoğrafla ilgilenip İnstagram’ı yeni bir mecra olarak gören fotoğrafçılarda çoğunlukta. Hergün 50 milyondan fazla fotoğrafın yüklendiği İnstagram artık bu sosyal ağa özel fotoğraf sergilerinin açıldığı bir konuma kavuştu. Dolayısı ile gerek yeni nesil akıllı telefonların yaygınlaşması gerekse bu telefonlar ile çekilen fotoğrafların geniş kitlelere hitap etmesi ve onları ortak bir platformda buluşturması adına bu tarz oluşumların çoğalacağını söylemek zor değil.
Sonuç
Sanat üretimine kimse kısıtlama getiremez. Sanatçı çağın imkanlarını kullanarak teknojinin nimetlerinden faydalanarak eserini ortaya koyma ve sergileme serbestisine sahip olmalıdır. Kitleleri önünü açacak ve insan benliğini vurgulayacak yegane şeyin sanat olduğunu düşünürsek her türlü yeniliğin uygun şartlarda kullanılması gerektiğini söyleyebiliriz. Fotoğraf sanatı günümüzde dijital teknolojinin nimetlerini en iyi şekilde kullanmaktadır. Fotoğraf makinalarının yetenekleri gelişmiş, boyutları küçülmüş ve maliyet olarak ucuzlamıştır. Duygu yoğunluğunu ve ifade tarzını fotoğrafla betimleyen sanatçılar için bu gelişmeler çok olumludur. Ancak bu teknolojik ve ileri düzey gelişmeler beraberinde bazı sorunlarıda getirmiştir. Emeğin ve deneyimin inkar edilemeyen katkılarını görmezden gelen insanlar ortaya koydukları şeyleri sosyal ağlarda fotoğraf ve sanat eseri olarak yorumlamakta dolayısı ile gerçek sanatı perdelemektedir. Burada yapılacak şey bu işe gerçekten emek veren sanat severlerin doğru ile yanlışı ayırt etme konusunda gösterecekleri çabada yatmaktadır. Sanat dünyasındaki yeni gelişmeleri olumlu olarak karşılayıp yanlışları varsa düzeltilmeli, gelenekten ve geçmişten gelen tecrübeler ile yoğurup sanata olumlu katkı yapması sağlanmalıdır. Eseri geniş kitlelere sergileme ve ilham kaynağı olma imkanı varsa en iyi şekilde kullanmak gerekir.
İnstagram ve benzeri platformlar fotoğraf sanatına yeni bir boyut yeni bir yön kazandırıyor, yeterki bu alanda eser veren sanatçılar veya paylaşımcılar genel olarak fotoğraf sanatının kurallarını uygulamaya veya yeniden yorumlamaya çalışsınlar. Önemli olan yapılan ve ortaya konulan eserlerin o sanat türüne ne kadar katkıda bulunduğudur.
